What is in a name
Omgekeerde namen (ook wel anagrammen genoemd) komen regelmatig voor in Suriname.
Johannes Jacobus Ekniv bijvoorbeeld is het kind van de Europeaan Vincke en de zwarte vrouw Catharina – zijn achternaam is de omgekeerde achternaam van zijn vader. en kind krijgt zo’n naam wanneer de vader het niet wil erkennen door het zijn achternaam te geven, maar er ook niet helemaal afstand van wil nemen.
Dan geeft hij zijn naam als anagram waardoor de vader toch herkenbaar is. Vaak wordt gedacht dat dit iets typisch Surinaams is. Dit is echter niet zo. Ook in Nederlands-Indië komt dit verschijnsel voor.
Een bekend voorbeeld uit Indië is de naam Rhemrev, waarin de naam Vermehr valt te herkennen. Een bekende Surinaamse naam die in dit rijtje valt is de naam Essed, afgeleid van de naam Dessé. Maar er zijn meerdere voorbeelden te noemen, zoals Tdlohreg (Gerholdt) of Atiuqsem (Mesquita).
Meestal worden deze namen (voor 1832) bij de doop gegeven, maar ze komen ook voor als manumissienaam. Wie namen als Nelom (molen), Rebo (ober), Netto (Otten) Reemnet (Ten Meer), Madretsma (Amsterdam) en Grebnijw (Wijnberg) omdraait herkent opeens het Nederlandse basiswoord.
Als je slaaf was had je wel een roepnaam maar geen achternaam. Bij de algemene vrijlating in 1863 (de emancipatie) kregen de ex-slaven een achternaam en vaak een extra voornaam toegewezen door hun ex-eigenaren. Er waren maar weinig regels waar de toe te wijzen namen aan moesten voldoen, een daarvan was dat het niet toegestaan was om een bestaande Nederlandse achternaam toe te wijzen. Niet Nederlandse achternamen mochten wel vrij vergeven worden.
In het toewijzen van namen was men verder eigenlijk dus volkomen vrij. De fantasie had vrij spel en daaruit kwamen veel mooie, bijzondere namen voort. Zo vergaf men aan de slaven van de houtgrond plantage Berlijn, in 1863 namen van verschillende houtsoorten, zoals Ceder, Bijlhout, Groenhart, Purperhart, Kaneelhart, Letterboom, Locus. De plantage La Prospérité gaf aan de ge.wezen slaven geslachtsnamen welke met een P begonnen, zoals Piet, Pengel, Pinas, Peroti, Pierau, Pocornie enz. Dat er in de voorbij gegane eeuwen onderlinge bloedverwantschappen waren ontstaan tussen slaven en meesters is niet verwonderlijk.
Als men de (bloed)verwantschap in de naam wilde laten doorklinken, dan moest dat met een omweg. Een Nederlandse naam toewijzen mocht immers niet. Een van de omwegen was de methode was om voor een familienaam het woord “van” te plaatsen. Een slaaf bv. van de familie Eijma kreeg bij de emancipatie de naam “van” Eijma ., op deze manier zijn een groot aantal oude Nederlandse familienamen in Suriname blijven voortbestaan. Ander methoden om (bloed)verwantschap aan te geven waren: De omgekeerde namen, voorbeelden hiervan zijn de bekende Surinaamse namen, Essed (Dessé), Reyaard (Draayer), Nemelc (Plantage Saxen was in het bezit van J.G. Clemen), Yvel (Levy), Semil (Limes), Rellum (Muller), Yssan (Nassy), etc.
De namen met letteromzetting, voorbeelden hiervan zijn Buillab-Ballub, De Vries-Served, Einaar-Raanei, Akkerman-Namrekken, Limes-Liems, Leurs-Sleur. De namen met lettergreepverwisseling, Monsanto-Montesan, DaSilva-Vasilda, Slengaarde-Gardeslen, De Vries-Vriesde. Wilkens-Kenswil, Treurniet-Nietreuren De afgekapte namen, Dragten-Dragt, Labadie-Labad, Fernandes-Fernan, Louzada-Lous, Lionarons-Lionaar, Sevenoaks-Venoaks, Arrias-Rias, Westfalen-Westfa.
De namen met toegevoegde letters(s), Einaar-Beinaar. De namen, waarin letters zijn weggelaten, Coutinho-Cotino, Fernandes-Ernandes, Fonseca-Vonska, Monsanto-Osanto, Na-har-Naar, Sanches-Anches, Pinas-Pina, Polak-Plak, Samuels-Anuels, Samson-van Amson. De namen met de verwisselde letters R en L, L en N, G en K. , voorbeelden Robles-Lobles, Lelyveld-Relyveld, Lyon-Nyon.