Helden van de B.v.S. Arbeiders

De helden van de Bond van Surinaamse arbeiders

Vorige pagina

In Nederland waren tijdens de tweede wereldoorlog de nodige Surinamers actief in het verzet. Hieronder vallen o.a. Waldemar Nods (bekend door Sonny Boy) , Anton de Kom en ook Abraham Fernandes, die tijdens de oorlog actief was voor verzetsgroep de Geuzen. De verzetshelden van de Bond van Surinaamse arbeiders verdienen apart de aandacht.

In de jaren dertig was in Nederland de Bond van Surinaamse arbeiders actief. Kennelijk geïnspireerd door Otto Huiswoud en Anton de Kom hadden ze een “communistisch” gedachtegoed. Het bracht ze ertoe zich te verzetten tegen het fascisme, en ze kwamen later in het verzetswerk terecht, met soms fatale gevolgen.

Namen in dit verband zijn o.a. Wilhelm Does, Hendrik Smit, Charles Désiré Lu-A-Si, August Sunkar, Iwan Hugo Kanteman, Christiaan de Montel, Jan Telegraaf en Albert Wittenberg. Over enkele van ze is meer bekend.

Charles Désiré Lu-A-Si, (1911–1942) kwam in 1931 naar Nederland en trouwde aldaar in 1936. Reeds in het vroege begin van de Duitse bezetting trad hij toe tot het verzet waarvoor hij verschillende ondersteunende werkzaamheden heeft verricht. Zijn bijnaam in het verzet was “Shanghai Express”, hij hield zich tijdens de oorlog bezig met verzetsactiviteiten, zorgde voor de verspreiding van pamfletten en was medeorganisator van de Februaristaking. Hij is daarvoor opgepakt en afgevoerd.

Iwan Hugo Kanteman (1908-1945) werd in Albina geboren. Hij behoorde tot de groep Surinaamse zeemannen die begin 20ste eeuw naar Amsterdam kwam. Hij woonde vanaf 1934 met zijn gezin in Rotterdam, en kwam tijdens de oorlog weer in Amsterdam terecht waar hij tijdens WOII verzetswerk deed. Vanaf 1943 verspreidde hij De Waarheid, en in juni 1944 werd hij gearresteerd. Hij overleed begin 1945 in Buchenwald.

Christiaan de Montel (1903-1967) was in Suriname geboren. Toen de oorlog uitbrak ging zijn gezin in het verzet en helpt Joden onderduiken. Uiteindelijk wordt door verraad Chris op 3 maart 1943 gearresteerd. Hij kwam terecht in Vught en Sachsenhausen. Zijn joodse vrouw overleeft de oorlog niet. De ernstig verzwakte Chris en zijn dochters Louise en Debora wel. Dochter Louise de Montel kende een succesvolle carrière als zangeres en is de moeder van Heddy Lester en Frank Affolter.

Albert Wittenberg werd in 1909 geboren in Suriname en ging varen voor de KNSM. In Amsterdam leerde hij zijn vrouw Janna Jetten kennen die uit een een rood gezin komt. Zoon Albert wordt in juni 1933 geboren en Janna Christina, twee jaar later. Vader Albert werkte bij de brandweer.

Toen de oorlog uitbrak werd hij aangenomen bij de Luchtbeschermingsdienst, die geregeld als dekmantel diende voor illegale activiteiten. Tijdens de oorlog laten de Wittenbergs een joods kind, Betty, bijschrijven in hun trouwboekje. In mei 1944 wordt Albert opgepakt. Een dag voor de bevrijding komt hij om het leven bij een Duitse wraakactie.

  Auteur: Nico Eigenhuis