De Kom contra Mussert

De Kom contra Mussert

Vorige pagina

NSB-leider Mussert had met zijn Guyana-plan het slechtste voor met Suriname. Hij vond zijn grootste tegenstander in Anton de Kom.

Op 25 november 1938 kwam de leider van de NSB, Anton Mussert, met een voorstel voor een Joods Nationaal Tehuis in Zuid-Amerika. Hij wilde het “volk zonder land” transporteren naar het “land zonder volk”, de Guiana’s. Ter compensatie voor het afstaan van Suriname, “de enige belangrijke grondoppervlakte, die Nederland buiten Oost-Indië bezit”, zou Portugal het zuidelijke deel van het aan Transvaal grenzende Portugees Mozambique aan Nederland moeten afstaan.

Mussert had ook voorzien wat men met de al in de Guiana’s levende bevolking (minder dan een half miljoen mensen) moest doen: “Daarvan bestaat een belangrijk deel uit Indianen en Negers, waarvoor een reservaat zou kunnen worden ingericht.” De overige bevolking (hoofdzakelijk Hindoestanen en Javaanse Surinamers) zou Nederland “moeten overbrengen naar Nederlands Oost-Indië.” De blanken zouden in de Delegao-baai, in het door Portugal af te stane gebied, kunnen worden ondergebracht. De kosten van het plan zouden door de Verenigde Staten moeten worden gedragen.

Na de Duitse inval in mei 1940 raakte Anton de Kom betrokken bij het communistisch verzet in Den Haag. Hij schreef verschillende artikelen voor de illegale krant De Vonk. Halverwege 1942 rolde de Sicherheits Dienst een groot deel van het Haagse verzet op. Het weerhield Anton er niet van zijn verzetsactiviteiten voort te zetten.

Maar toen in de zomer van 1944 de geallieerden het zuiden van Nederland bevrijdden en De Vonk alvast een bevrijdingsnummer liet drukken, viel alsnog het doek. Op 7 augustus 1944 werd Anton gearresteerd. Vermoedelijk overleed hij op 29 april 1945, vlak voor de bevrijding van het kamp Neuengamme.

Anton de Kom was niet de enige Surinamer die in het geweer kwam tegen Mussert en de Nazi’s. Onder de tegenstanders bevond zich ook Lou Lichtveld die in 1939 in opdracht van het Comité voor Bijzondere Joodse Belangen het boek Millioenen-leed schreef.

De joodse Surinamer Hugo Pos ontsnapte aan de Nazi’s en deed in Paramaribo een oproep aan zijn landgenoten de wapens op te pakken. Ook de leden Bond van Surinaamse arbeiders, waaronder Wilhelm Does, Hendrik Smit, Charles Desire Lu a si, August Sunkar, Iwan Hugo Kanteman, Christiaan de Montel, Jan Telegraaf en Albert Wittenberg komen in het verzet terecht.

Op 7 mei 1945 wordt Mussert opgepakt. Precies één jaar later wordt hij door een vuurpeloton om het leven gebracht. Het voor hem ingediende gratieverzoek werd op 5 mei 1946 door Koningin Wilhelmina afgewezen.

  Auteur: Nico Eigenhuis