EMANCIPATIE, wat er aan vooraf ging.
Door de emancipatie in Demerara (1834) en in Cayenne (1848) vlamde het verlangen naar vrijheid bij de Surinaamse slaven op. Uit de distrikten Coronie en Nickerie, die het dichtst bij de toenmalige Engelse grens lagen, namen veel slaven per korjaal de vlucht.
Onder invloed van de emancipatiebeweging in Engeland (British and Foreign Anti-Slavery Society) kwam in Nederland omstreeks 1840 enige actie voor emancipatie op gang.
Aanhangers van de protestants-christelijke Réveil-beweging (Is. da Costa, G. Groen van Prinsterer e.a.) richtten een Maatschappij ter bevordering van de afschaffing der slavernij op. De Réveil-mannen stelden positief-christelijke beginselen voorop en wilden met name het godsdienstig onderwijs onder de slaven bevorderen om hen zo rijp te maken voor de uiteindelijke emancipatie. Dit was de oorzaak van de breuk met liberale voorstanders van afschaffing (o.m. de Utrechtse hoogleraren Vreede en Ackersdijk), die zuiver op humanitaire gronden zo spoedig mogelijk een einde wilden maken aan de slavernij. Ook de liberalen vormden een `Maatschappij' en beide groeperingen maakten propaganda door middel van een adresbeweging, de uitgave van vlugschriften, enz. De regering reageerde op dit alles afwijzend.
Pas in 1851 werd een regeringsvoorstel tot trapsgewijze emancipatie aan de Tweede Kamer aangeboden, maar ontmoette daar zoveel kritiek, dat de minister het moest terugnemen.
In 1853 werd een staatscommissie ingesteld die het vraagstuk moest bestuderen.
De Réveil-vrienden hernieuwden in hetzelfde jaar hun activiteiten en ook van
andere zijde werd in woord en geschrift krachtig geijverd voor de emancipatie. Van de boeken en brochures over de gruwel der slavernij die in deze jaren het licht zagen, maakte W. R. baron van Hoëvells: Slaven en vrijen onder de Nederlandsche wet (1854) de meeste indruk. Naast Van Hoëvell mogen als strijders voor emancipatie M. D. Teenstra en J. Wolbers worden genoemd.
De staatscommissie was pas in 1855 gereed met het rapport betreffende Suriname. Dit rapport behelsde een overzicht van 29 ontwerpen voor emancipatie, o.m. van G. S. de Veer (1848, 1854, 1855), R. F. baron van Raders (2 ontw. van 1848), B. E. C. Belmonte (1855) en de regering (1844, 1851), waar de commissie nog eens drie eigen ontwerpen aan toevoegde.
Het derde, door de commissie ten slotte aangenomen ontwerp beoogde, emancipatie door concentratie' en was niet anders dan een bewerking van het regeringsplan van 1844, dat was geïnspireerd door de Westindische ambtenaar W. H. Lans.
De slaven zouden met de plantages worden onteigend tegen schadeloosstelling aan de eigenaren, waarna zij onder leiding van het gouvernement zouden worden samengetrokken tot gemeenten van 1500 à 2000 personen voor verplichte suikerbouw.
De voormalige slaven zouden zo hun eigen emancipatie betalen. De achtereenvolgende, op dit plan gebaseerde wetsontwerpen ontmoetten, ondanks veel tussentijdse wijzigingen, van alle zijden veel kritiek.
Een commissie van voorlichting, bestaande uit A. D. van der Gon Netscher (oud-planter in Demerara), C. P. Schimpf (oud-gouverneur van Suriname) en I. J. Rammelman Elsevier jr. (oud-gouverneur van Curaçao), bereidde een nieuw wetsontwerp emancipatie voor, dat ten slotte, sterk geamendeerd door de Tweede Kamer, op 8 augustus 1862 het Staatsblad bereikte. Op 1 juli 1863 zou de slavernij in de Nederlandse Westindische koloniën worden opgeheven; de emancipatie zou op overheidskosten geschieden, terwijl de voormalige slaven in Suriname tien jaar onder staatstoezicht zouden blijven.
De Emancipatiewet van 8 augustus 1862 werd op 3 oktober 1862 in Suriname afgekondigd. Opdat alle slaven de tekst zouden begrijpen, had gouverneur Van Lansberge deze in het Sranan Tongo laten vertalen. Blijkens het Koloniaal Verslag van 1862 werd de Emancipatiewet `door de slavenbevolking over het algemeen met kalmte en niet met uitbundige vreugde vernomen'.
Ook na de afkondiging bleven slaven nog weglopen. Als gevolg van de Algemene Amnestie van 20 oktober 1862 keerden vele weglopers terug.
De emancipatie werd op 1 juli 1863 om 6 uur 's morgens met 21 kanonschoten aangekondigd. De viering duurde enige dagen met veel vertoon van dankbaarheid van de zijde der geëmancipeerden en zonder ordeverstoringen.
|
Naar Voorpagina
terug
naar boven