J.M.J. V. Paramaribo 1950
00-01-1950
Ze stonden er van te kijken dat wij zoveel grote mensen hebben. Ik hoor nog maar bij het middensoort. We hebben er verschillende bij tussen de 1.80 en 1.90 en aan gewicht ook enkele 200 ponders. En onze kok, zelf 1.87 bij 104 pond, zou je kunnen vertellen hoe gezond we zijn.
Deze week had ik het er in de klas over dat koks er over het algemeen goed uitzien. Een kwam er toen zo langs zijn neus weg met de vraag of ik vroeger misschien ook kok was geweest. Neen, zei toen een ander kok niet, maar een goede vriend ervan. Op mijn vraag hoe ze daar toch op kwamen, zei nummer drie: " U wordt niet gemakkelijk weggeblazen."
Een paar pukken van de eerste klas hadden samen ruzie op de speelplaats, en wilden gaan knokken. Ik was er gauw bij en hield ze beiden mijn vuist voor. Een van de kleintjes bleef vol verwondering naar mijn vuist kijken. Ik vroeg aan een grote jongen, waarom die boy toch zo naar mijn vuist keek. Omdat de frater geen kneukels op zijn hand heeft, zei hij.
En waarachtig, ik zag toen ook voor de eerste keer dat mijn handen zo dik geworden zijn, dat er geen kneukels op komen als ik een vuist maak. Zo ben ik sinds mijn terugkeer uit Nederland aangegroeid
Wij hebben een goede nieuwe bus gekocht om de jongens van het internaat naar school te brengen. Omwille van zijn hoogte is die hoge hoed gedoopt. U ziet, ook hier kent men humor.
In het negerengels is men daar heel sterk in, maar die gezegdes zijn nogal eens tamelijk cru. Voor"wie een kuil graaft voor een ander enz." zegt men in het negerengels."De koe dacht de gouverneur te bevuilen maar ze maakt haar eigen staart vuil". En " het is zo'n rot weer dat een schildpad er verkouden van zou worden."
Vrijdag, 20 januari is de interim-regeling in werking getreden in afwachting dat alles in orde komt tot de algehele vrijmaking. De volksvertegenwoordiging, hier staten genoemd, hebben nu de grote zeg. We hebben nu ook ministers en een gouverneur die alleen nog maar als symbool dienst doet van de band met Nederland.
Ze moeten dus hier maar hun eigen boontjes zien te doppen. Wij worden alleen nog maar geduld omdat ze alles niet alleen kunnen. De heren zullen er een zware dobber aan hebben om alles op stevige poten te krijgen. De financiën is een grote kwestie en zal lange jaren een kwestie blijven.
12-02-1950
De Prins is sinds Zaterdag 4 Febr. hier. De hele week tevoren was de stemming in de stad zeer gedrukt. Dinsdagsmorgens werd de nachtwachter van een meubelmakerij vermoord gevonden. 's Maandags had het s.s. Albina met een lading rijst en suiker binnen moeten lopen maar kwam niet.
Wat de eerste zaak betreft was de politie direct in actie en hoe weinig vermoedens men ook had , na twee dagen was de kwestie opgelost. Donderdagsavonds werden de twee moordenaars tevens inbrekers ingerekend. Het waren twee werklui van de meubelmakerij zelf jongens van 19 en 18 jaar.
Op heterdaad betrapt door de 68 jarige nachtwaker hebben ze hem het hoofd ingeslagen en het lijk onder houtafval verstopt, waar het 's morgens werd gevonden. Een der moordenaars is zelf het slachtoffer nog mee gaan begraven.
Wat de Albina betreft er is Dinsdags, Woensdags, Donderdags naar gezocht, door het s.s. Emma, door vliegtuigen van de K.L.M. en de P.A.A. door een particulier vliegtuig van Demerara, door de torpedojager "Van Speyck". Men begon hier het ergste te vrezen tot Vrijdagsmorgens een radiobericht uit Demerara kwam dat de Albina was gevonden 38 mijl voor de kust van Demerara.
De "Van Speyck" is weer direct uitgevaren. De Emma was nog op zee. Zondagsnachts was de Albina van Nickerie uitgevaren met 2700 zakken rijst en 3000 zakken suiker plus nog een paar honderd lege vaten. Even buiten de Nickerierivier raakte het roer verloren en zo is het schip steeds verder afgedreven.
De Van Speyck had gauw een noodroer klaar maar de sterke stroom verhinderde om het aan te brengen. De redders moesten zelf gered worden door de Albina. De vlet van de Van Speyck kon de stroom niet te baas.
De Albina is door een sleepboot en de Lemma naar Demerara gesleept, de lading door de Emma overgenomen en de roerloze ligt nu in dok in Demerara.
Ik heb de prins even gezien bij aankomst. Hij is met zijn eigen Dakota van Curacao komen vliegen. De hele week is hij aan het rondtoeren geweest, zelfs naar Coronie, Nickerie, helemaal tot over de vallen de Surinamerivier op. Rust heeft hij niet veel gehad.
Hij vertrekt morgen naar Brazilië en Argentinië weer met zijn eigen vliegtuig en zelfs als piloot. Ik wou wel effetjes met hem mee, maar zo zijn er wel meer gekken. Ik zal misschien nog wel eens schrijven over het bezoek als alles achter de rug is. Er zitten misschien nog wel wat haken en ogen aan.
00-03-1950
Met deze boot "de Cottica" wordt ons garnizoen afgelost en kunnen de eerste dienstplichtigen die hier hun diensttijd hebben moeten doorbrengen, ruim 2 jaar, naar huis.
Vandaag Zondag 19 Maart hebben we een reuze meeting gehad van Javanen. Vanmorgen om vijf uur waren ze al aan het optrekken naar het sportterrein van de Nederlands Guyana Voetbalbond of te wel de R.K.Voetbalbond. Dit ligt een paar honderd meter van ons huis af, zodat heel de morgen de straat vol Javaanse drukte was en vol rood-witte vlaggen, de vlag van de R.I.
Het was een mooi gezicht al die mensen op zijn zondags met al die vlaggen en vlaggetjes. Ik schat dat er zowat een 5000 mensen waren. Heel van de gehouden speechen heb ik niet verstaan, die in het maleis, negerengels en nederlands gehouden werden. Maar overal kwam het woord "Merdeka" bij te pas.
Tropische kleding is ook heel wat lichter dan de gewone. Toch is er nog een slag dieven die als ze er op uit trekken in nog tropischer dan tropisch gekleed gaan, ze smeren zich dan in met olie en schuiven dan gemakkelijk door spleten in houten wanden heen. Door ongelooflijk kleine openingen weten ze zich dan door te werken.
Zoals iedereen in zijn leven wel eens pech heeft, zo had deze dief deze week ook pech. Terwijl hij bezig werd hij door de eigenaar verrast. Hij smeerde hem in zijn hardloperspakje sprong over een heg maar niet zonder een jaap van zijn nek tot onder aan zijn rug met een houwer gekregen te hebben.
Op het moment zijn er twee statenleden in staat van beschuldiging gesteld, en een derde heeft ontslag moeten nemen uit zijn rijksbetrekking. Enkele goeden uitgezonderd bestaat onze volksvertegenwoordiging uit een raar stel. Dat is al moeilijk regeren, maar als daar nog geld gebrek bij komt is het dubbel zwaar. Ik gun Suriname de vrijheid graag, maar het lijkt wel of ze nog te vroeg gekomen is.
04-03-1950
6 Maart is het postsluiting voor Nederland met de Bonaire. En daarom pak ik maar weer vlug mijn pennenhouder om niet te laat te komen. Ik ben een beetje aan het verslappen geweest met schrijven. Dat komt door de repetitiedrukte.
Februari, Mei en September zijn de tijden voor de repetities. Da`n kunnen we onze tijd best gebruiken. Drie repetities per dag en dan nalijken. Heel het personeel staat dan onder hoogspanning. Maar voor de jongens is het even goed een drukke tijd en vol spanning hoe de afloop zal zijn.
En dan komt de reactie. Dan duurt het weer een paar weken eer ze in het oude spoor zitten. In de afgelopen week bijvoorbeeld hebben ze mijn bordliniaal om zeep gebracht, natuurlijk toen ik er niet was, want anders blijven ze wel van het meubel af. Na de ramp kwamen vier bomen van kerels schuld bekennen.
Ik bleef er maar kalm onder maar een nieuwe liniaal moet er komen. De volgende morgen was ze er niet. De stukken van de oude lei ik maar weer op tafel om hun geweten op te porren. Het hielp. 's Avonds werd er aan de deur gebeld en ik kreeg een mooie nieuwe liniaal van mahoniehout, een sierrad voor de klas.
Er komt bij ons ook een dame lesgeven in het spaans van de openbare mulo-school. Ze zegt dat het bij ons een hemeltje is in vergelijking bij hen. Daar schijnt de orde nogal zoek te zijn. Er is nu een hoofd aangesteld die enkel hoofdakte heeft, wat tegen de regels is. Het voorschrift voor de mulo is hoofdakte plus twee bijaktes. Maar deze mijnheer schijnt nogal orde te hebben en daarom het baantje gekregen te hebben.
Prins Bernhard is weer weg. Het is een drukke tijd voor hem geweest. Ze hebben hem nogal links en rechts naar toe gesjouwd Maar bedotten doen ze hem (de prins) niet gemakkelijk.
Hij kwam ook in het militaire kampement met mooi opgeschilderde barakken. Maar op een gegeven ogenblik was hij verdwenen en werd teruggevonden in een vuile vieze barak waar twee soldaten aan het schilderen waren. ' Zo jongens ben jullie al hier aan het werk," vroeg hij. "Nee Hoogheid nog maar een paar weken." "Zeker ter ere van mij". De soldaten lachten eens dat de prins er achter was. De hoge lui zullen niet erg gelachen hebben.
Bij de inspectie van de erewacht had de commanderende officier zijn helm scheef staan de prins gaf dat ding een stootje. De commandant was zo in de war dat hij op de plaats rust commandeerde zonder eerst het geweer te laten afzetten. 'n Mooi gezicht moet dat geweest zijn.
21.03.1950
De brief van 13 Febr. kwam vandaag 21 Mrt hier aan heel onverwacht, met wat voor een boot weet ik ook niet. We hebben niet meer die geregelde verbinding van vroeger. Er vaart maar één eigenlijke passagiersboot meer, de Cottica. Verder nog een vrachtschuit waar een stuk of tien passagiers mee kunnen en verder nog enkele vrachtschuiten waar een paar mensen meekunnen. En dat allemaal zo ongeregeld dat je wel weet wanneer je brieven weggaan maar niet wanneer ze eens zullen aankomen. En zo hebben jullie gewacht, gewacht, tot er twee ongeveer tegelijk aangekomen zijn.
25.03.1950
De Cottica vertrekt de eerste dagen van April en daarmee gaat de eerste groep dienstplichtigen die hun diensttijd van 2 jaar ruim hebben moeten doormaken naar huis
Dat zal een groot raadsel worden in Nederland en veel jongens, die met goede moed terugkomen (ook uit Indonesië) ontevreden maken. De Cottica is zo juist binnen gekomen met aan boord 70 soldaten om anderen af te lossen. Of er bekenden bij zijn weet ik nog niet.
Met onze interim-regering vlot het nog niet best. De heren zijn aardig bezig om elkaar op te voeden. Zondag had er een grote meeting plaats van een der Javaanse partijen. Er waren ruim 8000 Javanen bij elkaar gekomen.
Maandag daarop was de leider Soemita, tevens statenlid al aangeklaagd wegens verduistering van gelden. Dezelfde werd een ander statenlid aangeklaagd door een groep Chinezen wegens belediging en een derde statenlid, directeur van het gouvernementsziekenhuis kreeg de aanzegging binnen 24 uur ontslag te nemen of anders zou hij het thuisgestuurd krijgen.
Dat zijn zo geen geschikte gevallen voor de bevolking om vertrouwen te krijgen in de regering. Een ander moeilijkheid waar de regering mee te tobben heeft is geld
Paaszaterdag 1950
Er gebeuren rare dingen in de wereld.Een paar weken geleden was er een katholieke begrafenis. De chauffeur van de lijkwagen, een Hindostaans Katholiek, zag op de terugweg van de begrafenis een landsman met een kalf. Dit moest naar Lelydorp een 17 km buiten de stad, daar moest het beestje als feestmaal dienen bij het Baghwafeest, een heidens Hindoefeest, waarbij goed gegeten en gedronken wordt.
Onze chauffeurs was direct bereid het beestje naar zijn bestemming te brengen. En zo werd het kalf deftig met de eerste klas lijkwagen naar zijn laatste rustplaats gebracht.
De chauffeur was natuurlijk hongerig en dorstig geworden na die karwei. Hij deed zich zo tegoed dat hij op de terugweg het rechte spoor niet meer kon houden en in een sloot terecht kwam.
's Morgens was er weer een begrafenis, maar er was geen lijkwagen of chauffeur te vinden. Ze hebben even maar een wagen gehuurd van de protestanten. Later kwam er een telefoontje van Lelydorp dat de R.K.lijkwagen langs de weg in de sloot zat.
2e Paasdag 1950
Daar ben ik alweer met een brief. Er zijn nu twee boten zo vlug op elkaar, dat ze nog geen tweed weken verschillen. Maar ik zal toch maar schrijven anders duurt het weer te lang.
Van de groep militairen die hier pas afgelost zijn, zijn er enkele hier gebleven, die hier werk gezocht en gevonden hebben.
In de Bonifaciuskerk, waar ik zondags nog altijd ga zingen, zit elke Zondag een groepje Hollandse mannen en vrouwen in de kerk. Het zijn de werklui met hun gezin van de aannemersfirma van Heezewijk uit Best.
Het werk dat ze onderhanden hebben, het bouwen van 700 woningen, schiet zo goed op, dat ze in dit tempo bijna een jaar zullen winnen op de toegestane tijd. De aannemer is zelf nu hier met zijn vrouw voor een paar maanden. Natuurlijk hebben ze ook al een staking gehad maar die was gauw bijgelegd.
De weg van ons eigen bestuur gaat niet over rozen. Onze minister van volksgezondheid heeft een dokter van 's landshospitaal ontslagen wegens wangedrag. Dit wangedrag bestaat in het niet uitvoeren van gegeven opdrachten. Dat heeft heel wat stof opgewaaid.
De betrokken dokter is lid van de staten en wil natuurlijk dat zijn partij voor hem opkomen. Nu willen zijn partijgangers een motie van wantrouwen tegen die minister indienen. Zo zullen we hier ruzie houden.
Vanmiddag wordt er een jongen van een jaar of dertien begraven. Hij was gisterenmiddag met een kameraad sinaasappels gaan stelen in de plantage Ma Retraite een minuut of tien van ons huis af. Ze werden betrapt door een wachter. Een van de jongens ontsnapte.
De andere werd door die wachter uit de boom geschoten. Het schot is waarschijnlijk bedoeld als schrikaanjaging maar het was dodelijk raak.
04.05.1950
Een Surinaamse jongen is geen hollandse jongen. Zo nu en dan komt er een hobby bij hem boven, die je misschien wel vervelend vindt, maar die je maar moet nemen. Zo zie je nu elastiekjes om hun pols en die worden bepruikt om propjes papier mee te schieten.
Als je de jeugd niet voor 90 of meer procent (onder) de duim hebt, heb je zo de klas vol papier liggen. Zo kwam ik vanmorgen in een klas om franse les te geven en daar zag ik het al. Ik wees even op de propjes en in een wip waren ze opgeraapt.
Ik waarschuwde ze dat de eerste de beste proppenschieter zijn laatste broek aan had. Ze lachten eens en zeiden dat ze het niet zouden doen.Een zei:" Dat durven we niet." "Maar dat je bent toch (niet) bang van mij." " Nee, ik alleen niet, maar wij allemaal samen wel."
Zo zijn er verschillende dingen die ze bij anderen wel durven maar bij mij niet en zo ben ik de minste strafgever. Als er een zijn les niet kent en geen reden heeft schrijft hij ze over., heeft hij een reden dan moet hij ze de volgende dag komen opzeggen vóór de school. Heel deemoedig zijn ze de volgende morgen present. Maar dit jaar heb ik het nog maar drie keer hoeven toe te passen.
Zondag kwam er een 3 tenige luiaard bij ons aankuieren. Waarschijnlijk is het beest ergens losgebroken. Nu ligt hij op sterven bij gebrek aan eten. Hij moet bepaald soort b;aderen hebben en welke dat zijn verteld hij ons niet. Het is wel jammer, het is een leuk beest zo'n luiaard, dat zijn naam e ere draagt want het is werkelijk zo lui dat je er geen voorstelling van kunt vormen.
21.05.1950
Er zijn weer een groep nieuwe soldaten aangekomen waaronder verschillende die een jaar of langer in de Oost geweest zijn, wel dienstplichtigen maar vrijwilligers. Ik denk dat we ook nog wel K.N.I.L. mensen zullen krijgen.
Op het ogenblik is er een Javaanse K.N.I.L. luitenant. Die schijnt van zijn landsregering niets te moeten hebben. Erg rooskleurig ziet het er in de Oost niet uit en er zullen heel wat jaartjes overheen gaan eer het daar rustig is.
Wij zitten hier nu met 14 dagen vacantie, de nederlandse paasvacantie. Morgen wordt het twee jaar dat ik na de vacantie weer voet aan wal zette en dezer dagen is het een jaar geworden, dat ik mijn laatste filaria aanval gehad heb en ik hoop maar dat dit ene jaar tot meerdere zal uitdijen.
Behalve de regentijd hebben we nog een tijd waaraan moeilijk een naam te geven is, zelfmoord, moord, vechten en gewoonlijk om een nietigheid. Een meisje van 17 jaar kreeg een standje thuis omdat ze te laat was thuis gekomen, ze nam rattekruid in, stierf de volgende dag. Een jongen van 21 pas getrouwd kreeg ruzie met de familie van zijn vrouw, liep naar de Saramaccarivier en sprong er in, verdronk.
Een Surinaamse varensgezel, 29 jaar lang weg geweest was enkele dagen terug uit de V.S., maakte kennis met een 21 jarig meisje (slet), hadden een paar dagen samengewoond, kregen 's morgens ruziën in een volle publieke straat stak hij haar dood, een kwestie van f.80 die genomen zou hebben. De dader heeft al enkele keren in de Sing-Sing gezeten in Amerika.
Een Javaan kreeg ruzie met zijn vrouw, sloeg haar met een houwer op het hoofd zodat de schedel gespleten werd. Een Hindoestaanse vrouw van 17 jaar hing zich na woorden met haar man op.
Verder liggen er in het hospitaal nog een paar met zware verwondingen opgelopen b ij een vechtpartij. Voeg daar nog een paar aanrandingen bij, alles in de laatste 14dagen, dan zie je wel dat het wel een bijzondere tijd is.
Intussen is het Maandag geworden en kan het lijstje aangevuld worden met zelfmoord meisje 17 jaar, vechtpartij met 3 zwaar gewonden,steekpartij van 2 jongens onder de 15 jaar en een andere van 2 meisjes onder de 15 jaar.
In de nacht van Zaterdag op Zondag heeft onze Bisschop bezoek gehad van dieven, heel het huis overhoop gehaald, de kluis geprobeerd, niet gelukt. De totale meegnomen buit was twee sigaren, 'n sigaar per uur. Tegen zulk laag loon zouden die heren geen mest willen kruien.
De brieven, foto's en anderszins maken deel uit van het familiearchief, dat wij proberen te beheren en inzichtelijk te maken voor de familie en eventueel ander belangstellenden.
In dit verband willen wij u laten meelezen uit de reisverhalen van Heeroom als een bijdrage aan de belevingsgeschiedenis van Suriname.
Jacqueline en Louis Barten-Schakenraad.
© a.barten 2005
|
Naar Voorpagina
Brieven uit Suriname van Frater Octavianus - (Johannes van Wetten) 
terug
naar boven