Tot 1943 zijn er geen brieven of anderszins meer in het archief. Op 30 september 1943 komt er een kaart van het Hoofdbestuur van de Congregatie uit Tilburg.
Gisteren kwam er nieuws binnen van onze Fraters in West-Indiė. Wij ontvingen n.l. van de Missie-overste van Curacao een bericht over het Roode Kruis, waarin hij mededeelde, dat alle Fraters het goed maken. Hij was juist teruggekeerd van Suriname, waar hij een paar weken had doorgebracht. Hij kon zo tevens melden, dat ook in Suriname alle Fraters welvarend zijn. Zijn schrijven was gedateerd 24 Mei 1943
De eerste brief dateert 8 Juli '45
Om te beginnen mijn dank voor de lange brief. Hij kwam 2 Juli hier aan, wat we voor tegenwoordig wel een record tijd kunnen noemen Wij zijn hier de oorlog goed doorgekomen. Het enige waar wij voortdurend mee bezig waren was de vraag:" Hoe gaat het met onze congregatie, de medebroeders, hun werk, de familieleden en kennissen.
Wij kregen behalve per Rode Kruis gelegenheid nog wel eens andere berichten door. De 10e Mei '40 zal ik niet gauw vergeten. Ik ging 's morgens zoals altijd goed half zes naar de parochiekerk waaronder de school waaraan ik werk ressorteert. Vlak bij de poort van het huis stopte de politie, karabijn op de rug. Ik vroeg hem wat er gaande was. De duitsers (zijn) Nederland binnen gevallen, alle duitsers hier zijn vannacht allemaal ingerekend.
Vanaf die dag af aan ben ik een trouw radioverslagen geweest hier in huis. Ik luisterde naar de Nederlandse, Engelse, Zuid-Afrikaanse en ...duitse uitzending. De laatste om zo volledig mogelijk op de hoogte te zijn. Hiervan tikte ik dan een blaadje "De Peelbode". In de avondrecreatie hebben we heel wat "de beste stuurlui staan aan wal" gespeeld.
Maar nu is het enen gedeelte van het leed voor jullie geleden. Nu komt nog de reconstructie. Daar zullen nog heel wat jaren meegemoeid zijn eer alles weer enigszins op poten staat. Wij zullen hier maar rustig afwachten eer we weer onze koffers kunnen pakken om een beetje vacantie te komen houden.
In al die jaren dat ik nu hier ben zijn er heel wat jongens door mijn vingers gegaan. Verschillende van hen zitten nu in onze Oost en helpen dapper mee aan de verdrijving van de Jappen. Ik kreeg pas geleden nog de groeten vanuit Taskaran van een van hen.
27 oktober 1945
Op Zondag 21 October kwam de eerste hollandse boot weer binnen. Hij is feestelijk binnengehaald en komt 30 Oct weer terug van Curacao om vracht en passagiers mee te nemen. Ik maak van deze gelegenheid gebruik om nog eens iets van met te laten horen.
Ik stuur met deze boot ook een pakket mee waarin het een en ander wat jullie wel te pas kan komen. Er zit in: zeep, Chocolade (om te drinken, elk stuk voor zes kommetjes, water of melk koken en daarin oplossen, suiker is er in, maar misschien niet genoeg, in het pakket zitten 24 stukjes, elk kan er dus acht hebben. Zeep, thee, naaigaren, naalden (gewone en machinenaalden) en bouillonblokjes.
Ik hoop dat het mag aankomen, want ik hoor dat er veel van die pakjes gestolen worden, zo zelfs dat er door sommigen vanuit Holland gevraagd is om niets te sturen, daar het toch gestolen wordt. Ik waag het er toch maar op, in de hoop dat het terecht komt.
Over een week begint de school weer. De vacantiesuikersteel is dus weer bijna op.
Het volk hier heeft een tijd van weelde gekend. Ontzettend veel werk gehad aan werken voor de defensie, hoge lonen getrokken, veel geld verdiend, met als gevolg daarvan ook veel geld uitgegeven, want sparen is voor de meesten een onbekende deugd. Jammer genoeg want ze hadden een mooi centje opzij kunnen leggen. Nu krijgen we de weeromstuit, met als gevolg ontevredenheid.
Op een van onze scholen beginnen ze na de vacantie met drie onderwijzeressen. Dat is wel heel aardig (vreemd) op een fraterschool, maar de nood dwingt er toe.
10 augustus 1946
De Caraļbische zee is vorige week gezegend geworden met een aardbeving, gevolgd door een vloedgolf, waarbij Haļti en Cuba het meeste geleden hebben. Wij hebben maar een paar lichte schokjes gehad.
Vorige maand kwamen hier een contingent nieuwe soldaten aan, een 150 stuks, allemaal vrijwilligers die voor 2 jaar getekend hebben. Onder hen zijn een kleine 40 katholieken.
Er zijn heel wat Surinamers die vanuit Holland hun familie nog eens komen opzoeken, maar wat wel eigenaardig is, dat er verschillende niet tegen geregelde flinke kost (kunnen). Vlees b.v.b. bekomt de meesten onder hen slecht en wordt hen dan ook door de dokters verboden.
Suriname levert de laatste tijd veel sinaasappels aan Holland, waar onze timmerwinkel goed mee is. Al een paar weken wordt tot 's avonds 10 of 11 uur gewerkt aan fabricage van kratten voor de verpakking. Erg gezellig is die muziek van de zaagmachine niet. Hout wat vroeger geen waarde had wordt nu allemaal verwerkt. De houthandel maakt goede zaken. Er gaat een massa gezaagd en als blokken naar Holland.
Toch is de welvaart die we onder de oorlog kenden verdwenen. Toen was er werk voor Jan en Alleman. De gezonde jongelui werden soldaat, de rest verdiende goed aan de verdedigingswerken. Nu is dat allemaal voorbij en het verdiende geld is ook weg, want sparen is een deugd die de meesten niet kennen hier, de Hindoestanen uitgezonderd.
20 februari 1947
Je bent een liefhebber van schaatsen. Dan moet je hier niet zijn, want ijs op het water kennen we niet. De laagste temperatuur die ik hier ooit meegemaakt heb was 17° boven nul. En ik heb gebibberd van de kou. Dat komt door het plotselinge grote verschil.
Neem zelf de proef maar eens met een bakje heet, 'n bakje lauw en 'n bakje koud water. Steek je hand eerst in het hete water en direct daarop in 't lauwe dan zeg je dat het laatste koud is. . Doe je het eerste in het koude een dan in 't lauwe dan doet lauwe als warm aan.
Je vraagt me of er Verkenners zijn hier. Zeker wel. Er bestaat hier de padvinderij en de Verkennerij. De eerste is neutraal. De tweede is R.K. Aan het hoofd van de Verkennerij staat een pater, met als hulp twee fraters en nog een frater als hopman, de overige zijn leken.
Hier in ons weeshuis hebben we " De Trekkers", die ook een eigen fanfare hebben en ze blazen goed. Bij gelegenheid dat de hele mik-mak uittrekt, padvinders, verkenners en trekkers gaat ook de fanfare mee. Die houdt er de fikse pas in en trekt een boel mensen mee. Want als hier muziek door de straat trekt, host de halve stad mee.
'n Ambachtsschool is hier ook en veel jongens maken daar ook gebruik van. Verder is er ook een zogenaamd de machinistencursus. De leerlingen hiervan kunnen na behaald diploma en na de nodige vaartijd als machinist op een boot komen.
Ik had hem (neef in Indonesie als dienstplichtig militair) zelf al geschreven en hen verschillende namen van Surinaamsche jongens opgegeven die daar ook in de buurt zaten, maar deze zijn intussen al voor het grootste gedeelte 18 Febr. hier teruggekomen met de Bloemfontein een troepentransportschip.
Dit had ruim duizend passagiers aan boord waarvan er 650 hier aan land zijn gekomen, eerst ruim 100 Surinaamse vrijwilligers waarvan verschillende met hun vrouw en kind of kinderen, verder een compagnie Nederlandse militairen en de overige verlofgangers.
Daags daarna is de boot verder gegaan naar Curacao met de duitse geļnterneerden die weer naar huis terug gaan. Als bewakers is een troepje Surin. Soldaten meegegaan die later weer verder gaan naar de Oost
Het nieuwe prinsesje is hier flink gevierd. Om 6 uur 's morgens 51 kanonschoten , half 8 parade. Daarna tocht door de stad van militairen, politie, padvinders en verkenners met muziek voorop. Alle werkplaatsen waren gesloten. 's Middags kwam de Bloemfontein binnen, waarbij weer optocht ter huldiging van de teruggekeerde strijders uit de Oost met 'n veroverde Japanse vlag en twee Jap. zwaarden als buit. 's Avonds fakkeloptocht. Vandaag optocht versierde fietsen van schoolkinderen, vanmiddag estafetteloop van schoolkinderen, vanavond vuurwerk.
22 februari 1947
De baas zal ik moeten teler stellen in zijn verwachtingen omtrent rookgerei, daar dit niet meer mag worden uitgevoerd. En ze zijn er streng op. Een Nederlander had nog cigaretten over die hij had meegebracht en mocht ze niet meenemen. Het zit hem in de deviezen, maar dat is zo'n ingewikkeld zaakje dat ik er niet uit wijs kan worden
Ik moest naar het politiebureau waar een van m'n pupillen zat, met de commissaris gaan praten of hij hen kon vrijlaten of niet.
Op de geboortedag van het nieuwe prinsesje kwam de "Bloemfontein" Verschillende van hen hadden hun Australische, Eurazisch (half Indisch-half Europees) of Indisch vrouwtje meegebracht plus nog 1 of mee kinderen. Aan boord zijn nog twee Surinamertjes geboren.
Die lui zijn schitterend ingehaald. Enkele hebben bijgetekend voor 3 jaren en blijven dus voorlopig soldaat. Ze hebben heel wat meegemaakt.
Goede Vrijdag 1947
Op Zaterdag 22 Mrt. Hebben we een modern ongeluk gehad, een kruithuis vloog in brand. Een ploeg van 12 Javanen en 1 Creool waren bezig met geweerpatronen leeg te maken. In 't nederlands, negerengels en 't maleis hingen er 'verboden te roken' plaatjes.
Toch was een van de Javanen zo verstandig om zijn rookgerei voor de dag te halen. Ondanks de waarschuwingen van de anderen, rolde hij een sigaret, wilde ze aansteken, maar het kruid vloog meteen in brand. 10 doden waaronder de onvoorzichtige zelf en 3 gewonden, waarvan 1 zwaar. Wanneer worden de mensen toch eens wijs.
Onze laatste oorlogsherinneringen verdwijnen zo langzamerhand. De NSBers zijn al enkele maanden weg, de duitse geļnterneerden zijn de vorige maand vertrokken zodat de Soeurs op Copieweg hun huis weer in orde kunnen maken, want daar waren die lui gehuisvest en de Amerikaanse doden zijn ook al ruim een maand naar huis terug.
Frater Octavianus is in 1947 op vakantie naar Nederland gekomen.
Vanuit Tilburg schrijft hij op 18 februari 1948 a.o.
Op 4 Mei zullen we de reisschoenen weer moeten aantrekken. Voor hoelang?? Als die rondetafelaars uit Suriname er ons maar niet eerder uitsmijten. Nodig hebben dķe ons niet. Integendeel. Die zien ons liever van achter dan van voren . Enfin we zullen maar eens zien hoe het afloopt. Veel heil zie ik er niet in.
De brieven, foto's en anderszins maken deel uit van het familiearchief, dat wij proberen te beheren en inzichtelijk te maken voor de familie en eventueel ander belangstellenden.
In dit verband willen wij u laten meelezen uit de reisverhalen van Heeroom als een bijdrage aan de belevingsgeschiedenis van Suriname.
Jacqueline en Louis Barten-Schakenraad.
© a.barten 2005
|
Naar Voorpagina
Brieven uit Suriname van Frater Octavianus - (Johannes van Wetten) 
terug
naar boven