Uit een familiebrief van 21 Augustus 1928 stamt het volgende verhaal.
Deel 1
Vorige week zijn we met de lieve jeugd naar 't circus geweest, 'n echt circus, met 'n ouwe schele leeuwin, 'n kameel, 'n lama,en 'n aap, maar met 'n stel uitstekende acrobaten. Wat wij hier hadden is een gedeelte van een reuze circus dat een tourné gemaakt heeft door Noord-Amerika. 'n Gedeelte is naar Brazilië, en 'n ander is in de kleiner staten geweest en gaat nu weer van hier naar Brazilië.
Fransch Guyana onze naaste buur slaan ze maar over, want daar is 't niet pluis op 't ogenblik. Fransch Guyana mag een afgevaardigde sturen naar den Senaat in Frankrijk. Er was 'n candidaat van 't Fransche bestuur en een van de eigenlijke bewoners van Guyana. De eerste kwam er met een schurkenstreek door, doordat er ruim 1000 stembriefjes waren ingeleverd van menschen die al lang dood zijn.
Hier kwam 't volk achter en de poppen waren aan 't dansen. De candidaat van 't volk Jean Galmot werd in zijn huis vergiftigd. Hierop is 't volk aan 't plunderen en 't moorden geslagen. Verschillende hooge bazen zijn met vrouw en kinderen de gevangenis ingevlucht om voor de woede van 't volk beveiligd te zijn. Enkele zijn in gevangeniskleeren op een oorlogsboot gevlucht, die intusschen is aangekomen.
Alles samen is er een 500 man sterke gendarmeafdeling in Cayenne aangekomen om 'n oogje in 't zeil te houden. Ze zijn nog bang dat 't ook in St.Laurent 't boevendepot zal beginnen. In dat geval zal onze anderhalve man sterke troepenmacht ook in 't geweer moeten komen, want St. Laurent ligt alleen door de ongeveer 1 kilometer breede Marowijnerivier van ons Albina gescheiden. En 't zou dus wel 'ns groote uittocht kunnen worden van die heeren.
Er komen er nu al zoveel eens een kijkje nemen. Laatst zaten er maar liefst 12 van die lui tegelijk hier in de gevangenis om weer naar hun strafplaats te worden teruggestuurd.
Wat die gestraften voor lui zij? 't Zijn beroepsmisdadigers die uit alle gebiedsdelen waar Frankrijk de baas speelt. Als ze vanuit Frankrijk in Cayenne aankomen, krijgen ze de vuurproef te doorstaan. Hard werken, weinig eten. Het eerste jaar sterven er dan ook de meesten, door uitputting. En wat een dood meestal zonder priester of iets.
De behandeling moet eenvoudig beestachtig zijn, zodat al wat er lichamelijk en geestelijk nog goed aan die menschen is, er stelselmatig wordt uitgetrokken. Na die kuur is er zowat alle uit die mensen uit. Ze geven nog om God of gebod, en lijden aan allerlei ziekten. Is hun eigenlijke straftijd om, dan worden ze buiten de gevangenis gelaten, zonder middelen van bestaan. Sommigen kunnen dan weer naar Frankrijk terug, als .... ze maar geld hebben.
Half naakt loopen ze door de straten rond, dikwijls met de gemeenste tatoeëringen op rug en borst. Elk jaar worden verschillende van die lui door hun kameraden vermoord, om de enkele centen machtig te worden die ze hebben. Voor enkele jaren terug kwam een heele troep van die lieve lui op den Hollandsche kant een goudveld stroopen. Onze soldaten hebben er toen enkele neergeplakt en de rest is hem gesmeerd.
Onder die lui zijn heel wat bekwame werklui. Ook Holland is vertegenwoordigd in dat boevenland. Laatst is er nog een Amsterdammer vanuit de strafkolonie hier komen aanwaaien. Dat ze een beetje bang zijn, dat die kerels ook opstand zullen gaan maken is te begrijpen.
Mijnh. v.Haaren is weer terug in de kolonie en bracht ons kort geleden een bezoek. Mevr. beweerde dat er bij hen een Marie v. Wetten gediend had. Weet jij daar misschien wat van. Mijnh. V. Haaren is er bijna uitgewinkeld geweest. Je weet nog wel van die onverkwikkelijke geschiedenis die we 't vorig jaar gehad hebben met de Brits Indiërs. Het heel zaakje is niets anders geweest, dan 't drijven van den vorigen gouverneur en enkele hoofdambtenaren.
Mijnh. v. Haaren was toen in Holland en zijn plaatsvervanger deed ijverig met de anderen mee. Daardoor is te verklaren, dat alles zoo lekker liep voor onze vijanden. Je kon den haat van alle kanten voelen. Baron v. Heemstra de vorigen gouverneur vertrok. Al een opluchting voor ons, maar zijn tijdelijke plaatsvervanger maakte het nog wel zo grof.
Die mijnh. maakte met mijnh. Akkerman plaatsvervanger van mijnh. v. Haaren 'n afspraakje. Mijnh. Akkerman zou secretaris blijven en mijnh. v. Haaren zou 'n plaatske krijgen op zijn kantoor. Stille hoop natuurlijk, mijnh. v.Haaren zal dan wel ophoepelen en wij zijn 'n Roomschen bok kwijt.
Maar ze kregen er hier de lucht van en enkelen waarschuwden Mijnh. v. Haaren in Holland. En slim genoeg kwam Mijnh. v. Haaren hier aan met zijn instructies vanuit Holland. Toen wou men hier nog wat vervelend doen om mijnh. v. Haaren terug te zetten. Maar de nieuwe gouverneur Rutgers bonste de lui met te zeggen mijnh. v. Haaren U treedt morgenvroeg in uw functie van gouvernements-secretaris. En toen de andere vroeg wat hij dan moest doen, mocht ie ophoepelen.
Die lieve waarnemenden gouverneur die dat zaakje had willen leveren, loopt er nogal eens tegen, zodat hij waarschijnlijk niet al te lang meer blijven zal.
Enkele van de goeie vrienden van den vorigen gouverneur en vijanden van ons zijn al naar Holland. De anderen zijn opvallend lief geworden.
De brieven, foto's en anderszins maken deel uit van het familiearchief, dat wij proberen te beheren en inzichtelijk te maken voor de familie en eventueel ander belangstellenden.
In dit verband willen wij u laten meelezen uit de reisverhalen van Heeroom als een bijdrage aan de belevingsgeschiedenis van Suriname.
Jacqueline en Louis Barten-Schakenraad.
© a.barten 2005
|
Naar Voorpagina
Brieven uit Suriname van Frater Octavianus - (Johannes van Wetten) 
terug
naar boven