| |
Onderwerpen
Cultureel erfgoed |
| |
| | SURINAME  AFDELINGEN - Cultureel erfgoed - - Sranan ( tongo )
 terug
 Sranan, de grammatica.
Inleiding.
Ofschoon het Sranan enkele honderden jaren oud is, was het voornamelijk een gesproken levende taal, die zich steeds weer aanpaste, aan de tijd waarin het gesproken werd. Er zijn oude geschriften bekend in Sranan, maar die zijn evenals het oud Nederlands heel moeilijk in spelling en waren meer gebaseerd op de uitspraak en voor zover wij kunnen nagaan waren er geen grammaticale regels bekend.
Het Sranan werd altijd als een minderwaardige vorm van uitdrukking gezien door de Nederlandse kolonisator. Zo mochten ondergeschikten geen Sranan spreken tegen hun meerderen. Dat was streng verboden en later in de twintigste eeuw nog steeds onbeleefd gevonden. Zelfs nu nog zit het in de opvoeding ingebakken, dat je geen Sranan spreekt tegen een meerdere of oudere.
In het begin van de jaren 60, werden jonge Surinamers steeds meer bewust van culturele identiteit. Er ontstonden nationalistische bewegingen, die als verzet tegen de kolonisator graag het Sranan onderling spraken. Er ontstond dus een behoefte om taalspelregels te maken voor het Sranan. Zo kwamen ze onder andere overeen, op voorstel van Hein Eersel, een Surinaamse gespecialiseerde linguïst (taaldeskundige) dat in de schrijfwijze, de "oe" vervangen zou worden door de "u" en de "y" in plaats van de "j" . U moet wel bedenken dat zij zich tegen het koloniale bewind verzetten, en dus tegen de Nederlandse taal, en de logische keus het Spaans was, aangezien Zuid Amerika op de Guyana 's na voor de rest alleen Spaans of Portugees spreken. Daarom kozen ze voor een "Spaans/Portugees georiënteerde" spelling. De klanken van het Sranan liggen ook veel dichter bij de Spaanse en de Engelse taal, dan het Nederlands.
De Grammatica.
Het is een onmogelijke taak om alle regels hier voor u op te schrijven. Sranan is net als het Chinees een gevoelstaal. Veel woorden hebben meerdere betekenissen. En de vertaling is vaak afhankelijk van de context, waarin het woord gebruikt wordt. Ook lijkt het wat beleefdheidsnormen betreft op het Amerikaans / Engels, yu [ joe ] = jij of u. Met een hoofdletter is het "U" . Toch zullen we proberen de basisregels voor u te beschrijven, zodat u straks een aardig woordje Sranan spreekt. Iets wat zeker bewondering zal oogsten onder de Surinamers.
Het Sranan kent geen onderscheid tussen werkwoorden en zelfstandige naamwoorden.
Het Sranan kent geen onderscheid tussen werkwoorden en zelfstandige naamwoorden.
Bijvoorbeeld: Schieten en het schot worden allebei aangeduid met sutu [ soetoe ].
Ik schiet - mi e sutu. A sutu ben tranga - het schot konk luid.
Het Sranan kent weinig of geen werkwoord vervoegingen.
Bijvoorbeeld het woord "waka" [ wakkaa ] = lopen.
Ik loop - me waka, wij lopen - wi waka, zij lopen - den waka.
Of het werkwoord denki [ dinkie ], prakseri [ prakserie] = denken
Ik denk - me denki, wij denken - wi denki, zij denken - den denki.
Tijdsaanduidingen worden door toevoegingen gemaakt, met de woorden:
Zijn = "e" (tegenwoordige tijd en "ben" voor de verleden tijd. Of ook wel "na" . Hij is een dief - en na wan fufuruman.
Zullen = sa ( voor de toekomende tijd ). Wij zullen lopen - Wi sa waka. .
Ik ben aan het denken - mi e denki ( let op dat het woordje me veranderd als het gevolgd wordt door een "i" klank. Het wordt dan "Mi" e denki.
Ik dacht - mi ben denki, wij dachten - wi ben denki, zij dachten - den ben denki.
Of dwingend: Wij moeten lopen - wi mu wakka. ( moeten = mu [ moe ])
Lidwoorden
Het of de = a [ a ]
De = den [ding ]
Persoonlijke voornaamwoorden.
ik = me [ mi ( als in wit )]of mi [ mie ]
jij = yu [ joe ]
hij, zij, het = en [ ing ]
wij = we [ wi ] of wi [ wie ]
jullie = unu [ oenoe]
zij (meervoud) = den [ ding ]
Aanwijzende voornaamwoorden.
dit = disi [ diesie ]
dat = dati [ dattie ]
deze = den [ ding ]
die = den [ ding ]
Plaatsaanduidingen.
daar = drape [ drappi ]
naast = se sey [ si see ]
achter = baka [ bakkaa ]
op = tapu [ tappoe ]
onder = ondro [ ondro ]
in = ini [ ienie ]
Vragende voornaamwoorden.
wat ? = san ? [ sang ]
welke ? = sortu ? [ sortoe ]
wie ? = suma ? [ soema ]
waar ? = pe ? [ pi ]
waarom ? = fu sa e de [ foe sa i di ]
Bezittelijke voornaamwoorden.
mijn = me [ mi ]of mi [ mie ]
jouw = yu [ joe ]
zijn, haar = en [ ing ]
onze = we [ wi ] of wi [ wie ]of unu [ oenoe]
hun (meervoud) = den [ ding ]
Het woord "na".
Behalve dat het "is" of "ben" betekent, kan het woord "na" ook gebruikt worden om nadruk te leggen.
Daar woon ik - Na drape me libi.
Eenvoudige zinnen.
Hoe gaat het ? = Fa yu tan ? [ fa joe tang ]
Mijn naam is ... = Mi nen na .... [ mie ning na ... ]
Wilt u wat drinken ? = Yu wani dringi wan sani ? [ joe wannie driengie wang sannie ]
Waar kan ik het toilet vinden ? = Pe mi man fen a kumakoysi ? [ pi mie mang fin a koemakoisie ]
Enkele wetenswaardigheden.
Namen van mannen en vrouwen geboren op een bepaalde dag.
As kinderen geboren werden kregen ze vaak de naam van de dag waarop ze geboren werden ook als werkelijke naam mee.
Meisjes / Vrouwen geb. op:
zondag - Kwasiba
maandag -Adyuba
dinsdag - Abeniba
woensdag - Akuba
donderdag - Yaba
vrijdag -Afiba
zaterdag - Amba
Jongens / Mannen geb. op:
zondag - Kwasi
maandag - Kodyo (Cojo)
dinsdag - Kwamina
woensdag - Kwaku
donderdag - Yaw
vrijdag - Kofi
zaterdag - Kwami
|
Scheldwoorden.
Als u zich hieraan stoort kunt u dit onderdeel overslaan.
"Schelden doet geen pijn, maar wie het doet is een zwijn". Om te voorkomen dat u wordt uitgescholden, zonder dat u het weet geven wij u de voornaamste scheldwoorden op een rijtje.
** Let op: In Suriname wordt de moeder op een voetstuk geplaatst. Haar beledigen is dan ook iets wat je nooit moet doen, want het is de ergste vorm van belediging die je een Surinamer kan aandoen. Evenzo hoeft u het niet te verdragen dat uw moeder beledigd wordt. Er zijn in Suriname moorden gepleegd, alleen om het feit, dat iemands moeder werd beledigd.
pampan [ panmpang ]= vagina
buler [ boeler ]= kontneuker
saka saka [ sakkaa sakkaa ] = klootzak
didibri [ diediebrie ] = duivel
wet man [ wit mang ] = ongelikte beer, zonder manieren
buru [ boeroe ] = Boer is positief zowel negatief. Positief: landbouwer. Wordt ook gebruikt als het Nederlandse scheldwoord Boer (ongemanierd)
bonkoro [ bongkorro ] = ongemanierde roodharige
ka, stront = strond, poep
kaolo [ koulo of ka-ollo ] = klootzak, poepgat
pima = [ piemaa ] = letterlijk piemel, figuurlijk klootzak
toli [ tollie ] = penis
|
 naar boven
 Ontwerp © Webteam Suriname - Afdeling Suriname - Zwartenhovenbrugstraat - Paramaribo - Last update:
| |
|
| | |
