| |
ONDERDELEN
Winti / Wintipre |
Onderwerpen
Cultureel erfgoed |
| |
| | SURINAME  AFDELINGEN - Cultureel erfgoed - - Winti / Wintipre
 terug
 Winti - Woordenlijst
AISA ( ook: Maisa, Wanaisa ), godin van de Aarde. De naam komt van de Ewe-Fon-stammen in Togo en Dahomey. Aisa is bij de Creolen de hoogste van alle goden. Zij manifesteert zich in de droom als een vrouw
die gekleed is in de traditionele Creoolse dracht ( koto )in de kleuren van de Papa sneki, de slang met stompe
staart, waarin zij zich in de natuur manifesteert. Deze slang heeft dezelfde witte, askleurige, lichtbruine en
rode vlekken als de pythons, die in West-Afrika als heilig worden beschouwd.
ANANA, God de Schepper, wordt bij riten door Creolen ook genoemd Anana Kedoeaman Kedoeampon ( God van Hemel en Aarde ). Deze termen komen van de Fante-Akan in Ghana. De Saramaccaners spreken van Anana Keebiaman Keebiampo. Onder Anana staan alle goden die Hij heeft geschapen.
APOEKOE, een lagere godheid uit het bos-, water- of aarde-pantheon . Hij is de knecht en boodschapper van de hogere goden. De naam komt van het West-Bantoe Mpungu, de Hemelgod die klein van gestalte is.
BAKROE, een lagere god die de knecht is van hogere goden. In Ivoorkust, Togo, in Ghana bij de Bono en bij de Yoruba in Dahomey ( thans: Benin ) en Nigeria is hij de hemelgod Burka. In heel West-Afrika is hij zeer klein van stuk met een groot hoofd. De West-Indiërs noemen hem Dupi naar zijn Ewe-naam Adupi in Zuid-Togo. Apoekoe/Bakroe en Akantamasi vormen een duo, vaak in huwelijksverband, want men gelooft dat de bovennatuurlijke wezens onder elkaar huwen. Apoekoe/Bakroe zijn lagere goden, die mensen belonen met rijkdom, kinderen enz., maar ook straffen. De straffen variëren van slecht gedrag, openbare dronkenschap tot schizofrenie. Een bedrijver van zwarte magie maakt bij voorkeur gebruik van de diensten van een Bakroe of Apoekoe om iemand te beheksen.
BOEMBA ( ook: Mboemba ), de hoogste godheid uit het bospantheon. Hij is een Loeango-god en zijn naam is afkomstig uit het Congogebied.
BOSOE, de hoogste godheid uit het waterpantheon. Zijn naam is afkomstig uit Ghana, waar hij de zeegod Bonsoe is.
FJOFJO, brouille van goden en geesten met het nageslacht. Het gevolg van de fjofjo is een ziekte van bovennatuurlijke aard, die ook fjofjo wordt genoemd. Men onderscheidt drie soorten:
Kra-fjofjo, waarbij de ziel van een kind gebrouilleerd is met een van de ouders
Jorka-fjofjo, waarbij de vooroudergeesten gebrouilleerd zijn met het nageslacht ( bere )
Winti-fjofjo, waarbij de familiegodin Aisa gebrouilleerd is met de afstammelingen van de Afrikaanse voorouder.
JORKA, een Srananwoord, afkomstig van de term, joroka ( Karaïbisch ) of jolok ( Wajana ). In de Indiaanse religie betekent het `geest' in het algemeen. In de Creoolse volksreligie staat het voor `geest van een overledene', zoals ook het woord djoembi ( van het Bantoewoord mvumbi, 'dode' ). De jorka kan beschouwd worden als het geheugen van de mens, dat een zelfstandig bestaan leidt in het dodenrijk. Men gelooft onder de Creolen dat een geest zeven dagen voor de dood van de drager ervan door andere geesten ten grave wordt gedragen. Deze lijkstoet wordt jorka beri genoemd. Jorka's worden veelvuldig gebruikt om iemand met zwarte magie
te treffen.
KABRA, de oudste geesten, de stichters van een bloedverwantschapsgroep ( bere ). Marrons kennen de term kabra ook. Zij noemen de vooroudergeesten ook granjorka en een herboren jorka noemen zij nenseki. Iemand die herboren is in een nakomeling, is de nenseki van die nakomeling. De Creolen noemen de vooroudergeest van een ongedoopte: profen.
KROMANTI, god(en) uit het luchtpantheon. Het zijn oorlogsgoden, die als zodanig te maken hebben met de dood. Ze dragen Westafrikaanse namen. Daarnaast kent men de boeskromanti (=kromanti die in het bos wonen) en de watrakromanti (=kromanti die in het water wonen). Er zijn dus verschillende soorten kromanti
winti die verschillende soorten kromanti spreken.
OBIA, amulet; godheid die ziekten van bovennatuurlijke aard geneest bovennatuurlijke potentie. Het woord komt van het Akan obeye, dat genezer, priester betekent. Alle bovennatuurlijke wezens hebben een potentie waarmee zij alles kunnen binnendringen, een levende kracht die van
God de Schepper ( Anana ) komt. Met deze kracht kan men magie opwekken of een ziekte van bovennatuurlijke aard genezen. Bij vele volken vindt men het geloof in het bestaan van deze kracht. In Oceanië wordt die kracht mana genoemd en bij de Indianen in Noord-Amerika orenda of wakan.
OBIA-MAN, iemand die door een genezer-god ( obia )in bezit wordt genomen.
OPETE, de hoogste godheid uit het luchtpantheon. Hij wordt ook genoemd Adjankro, dat afgeleid is van het Akan-woord Onyanko. Opete en Onyanko betekenen in het Fante-Akan: aasgier. De Creolen in de Para noemen de aasgier opete of adjankro, het voertuig van de Opete Kromanti. Bij de Ashanti is Onyanko of Onyankopon een aspect van de hemelgod Anana.
TAPOE, amulet of voorwerp met magische kracht, dat de bezitter beschermt tegen onheil, veroorzaakt door zwarte magie.
WISI, zwarte magie. Wisi, een verbastering van het Engelse woord witch of afkomstig van het Fante-Akan awisi , wordt bedreven door een wisi-man, die de boosaardige aspecten van een Bakroe, Apoekoe of jorka manipuleert. Hij is de tegenpool van de obia-man ( bonoe-man ), die de gevolgen van de zwarte magie wegwast.
|
 naar boven
 Ontwerp © Webteam Suriname - Afdeling Suriname - Zwartenhovenbrugstraat - Paramaribo - Last update:
| |
|
| | |
